Η ιστορία των μεταλλείων της Β.Α Χαλκιδικής

Η Β.Α Χαλκιδική έχει μακραίωνη μεταλλευτική ιστορία. Με βάση τις ιστορικές πηγές, η έναρξη της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή εντοπίζεται γύρω στον 6ο αι. π.Χ. Είναι τα ίδια μεταλλεία που χρηματοδοτούν το Μακεδονικό Βασίλειο και τις εκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου.

Η μεταλλευτική δραστηριότητα συνεχίζεται μέχρι τα Ρωμαικά χρόνια. Η κατάκτηση όμως των πλουσίων ορυχείων χρυσού και αργύρου της Ισπανίας από τους Ρωμαίους έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να περιέλθουν τα μεταλλεία της Β.Α Χαλκιδικής, για μεγάλο διάστημα, σε μαρασμό.

Κατά τα Βυζαντινά χρόνια, ξεκινά εκ νέου η εκμετάλλευση των μεταλλείων και  αναδεικνύεται σε μεταλλευτικό κέντρο η περιοχή των Σιδηροκαυσίων, τότε ονομασία της περιοχής βόρεια από τον Ίσβορο, σημερινή Στρατονίκη.

Στις αρχές του 15ου αι. τα μεταλλεία της Β.Α Χαλκιδικής γνωρίζουν νέα περίοδο ακμής. Είναι η εποχή που οι μεταλλωρύχοι παραδίδουν στο Σουλτάνο ως φόρο το 1 στα 2 δράμια της παραγωγής τους. Το 1705 τα Μαντεμοχώρια απαιτούν το δικαίωμ της αυτοδιαχείρισης τους και- με φιρμάνι του Σουλτάνου- το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Για το σκοπό αυτό συστήνεται ένας Μεταλλευτικός συνεταιρισμός στη γενική διοίκηση του οποίου συμμετέχουν οι εκπρόσωποι των 12 μεγάλων χωριών (Μαντεμοχωρίων). Στη Μεγάλη Πύλη είναι υποχρεωμένοι να δίνουν φόρο 550 λίβρες αργυρού το χρόνο.

Η ονομασία “Μεταλλεία Κασσάνδρας” εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1893. Η ονομασία αυτή έχει επικρατήσει και χρησιμοποιείται μέρι και σήμερα. Την ίδια χρονιά τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής παραχωρούνται από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Γαλλο- Οθωμανική Α.Ε. “Κασσάνδρα”, η οποία έχει την έδρα της στο Παρίσι. Στα 600 περίπου καμίνια της περιοχής απασχολείται μία πολυεθνική κοινότητα 6.000 εργαζομένων, σε μία πρώιμη εκδοχή πενθημέρου, καθώς οι Εβραίοι εργάτες έχουν αργία το Σάββατο ενώ οι Χριστιανοί την Κυριακή. Εώς το 1900 εξορύσσονται και περνούν απο μεταλλουργική κατεργασία 72.000 τόνοι μεταλλεύματος. Η επιφανειακή εκμετάλλευση του σιδηροπυρίτη στα μεταλλεία του “Μαντέμ – Λάκκου” ξεκινά το 1902 από τη Γαλλο- Οθωμανική εταιρεία “Κασσάνδρα” που διαχειρίζεται τα μεταλλεία.

Το 1927 η Ανώνυμη Ελληνική Χημικών προιόντων & Λιπασμάτων (ΑΕΕΧΠ&Λ) διαδέχεται τη Γαλλο- Οθωμανική διαχείριση των μεταλλείων. Μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο η πλειοψηφία των μετοχών της ΑΕΕΧΠ&Λ περιέρχεται στην ιδιοκτησία των Μπονδοσάκη – Αθανασιάδη.

Επίκεντρο, τώρα, των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της Εταιρείας γίνεται τώρα το Στρατώνι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η ΑΕΕΧΠ&Λ κατασκευάζει στην παραλία του Στρατωνίου εργοστάσιο εμπλουτισμού και ξεκινά την παραγωγή και επεξεργασία μικτών θειούχων συμπυκνωμάτων. Από το 1972 αρχίζει η εκμετάλλευση του μεταλλείου μικτών θειούχων της Ολυμπιάδος. Το 1976 κατασκευάζεται το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 αποφασίζεται από το Ελληνικό κράτος η δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού μέσω της κρατικής ΜΕΤΒΑ στην περιοχή της Ολυμπιάδας. Η απόφαση αυτή δεν θα υλοποιηθεί ποτέ.

Το 1992 η ΑΕΕΧΠ&Λ κλείνει, όταν μπαίνει σε ειδική εκκαθάριση “εν λειτουργία” από την Ε.Τ.Ε. Τον Δεκέμβριο του 1925 τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των Μεταλλείων Κασσάνδρας και το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων περιέρχονται στην TVX Hellas, θυγατρική της Καναδικής μεταλλευτικής εταιρίας TVX Gold. Σκοπός της εταιρίας είναι η δημιουργία μεταλλουργίας χρυσού στην περιοχή της Ολυμπιάδας. Η επένδυση αυτή θα παγώσει λόγω αντιδράσεων της τοπικής κοινότητας και μιας αρνητικής απόφασης του Σ.Τ.Ε το Μάρτιο του 2002.Το Δεκέμβριο του 2002 μια άλλη αρνητική απόφαση του Σ.Τ.Ε οδηγεί στη διακοπή των εργασιών στις Μαύρες Πέτρες.

Τον Ιανουάριο του 2003 οι εργαζόμενοι τίθενται σε διαθεσιμότητα. Η Εταιρεία και η περιοχή θα περιέλθουν σε δυσχερή οικονομική κατάσταση. 480 εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους. Για την αποφυγή των κοινωνικών εκρήξεων η τότε κυβέρνηση καταρτίζει ειδικό κοινωνικό πρόγραμμα στήριξης των πρώην εργαζομένων των Μεταλλείων Κασσάνδρας.

Τον Ιανουάριο του 2004 με ειδικό νόμο, που επικυρώνεται από τη Βουλή, τα μεταλλευτικά δικαιώματα και το σύνολο των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων των Μεταλλείων Κασσάνδρας περνούν στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. Τον Οκτώβριο του 2005 επαναλειτουργεί το μεταλλείο των “Μαύρων Πετρών”. Τον Ιανουάριο του 2006 υποβάλλεται ενιαίο επιχειρηματικό σχέδιο για την παράλληλη ανάπτυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων των “Μαύρων Πετρών”, Ολυμπιάδας και Σκουριών, το οποίο προβλέπει και τη δημιουργία μεταλλουργίας χαλκού- χρυσού στην περιοχή του “Μαντέμ Λάκκου”.

Τον Ιούλιο του 2011 υπογράφεται με κοινή Υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) η Έγκριση Περιβαλλοντικών όρων. Το Φεβρουάριο του 2012 εγκρίνονται οι τεχνικές μελέτες των υποέργων στις “Μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Σκουριών” και “Μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Ολυμπιάδας” από το Υπουργείο Περιβαλλοντικής και Κλιματικής Αλλαγής.

Το Μάρτιο του 2012 ξεκινά η υλοποίηση του επενδυτικού σχεδίου της Ελληνικός Χρυσός. Στις 17 Απριλίου 2013 το Σ.Τ.Ε επισφραγίζει τη νομιμότητα των οικονομικών- κοινωνικών & περιβαλλοντικών παραμέτρων της επένδυσης.

Σήμερα, το ανθρώπινο δυναμικό της Ελληνικός Χρυσός αριθμεί πάνω από 1700 εργαζόμενους. Αυτή την παράδοση και τη δυναμική της μεταλλευτικής δραστηριότητας στον τόπο μας οφείλουμε, ως εργαζόμενοι μεταλλορύζοι, να τη διασφαλίσουμε και να τη συνεχίσουμε. Να την αφήσουμε ως δύναμη ζωής για τις επόμενες γενιές…

Βιβλιογραφία

1. Hellas Gold: www.hellas-gold.com/ellinikos-xrysos/istoriko-metalleiwn
2. Μεταλλεία Χαλκιδικής: www.metalleiachalkidikis.gr
3. Μελέτη του Pierre Belon που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1555 (οι πρώτες πληροφορίες που έχουμε για τα Μεταλλεία Χαλκιδικής)